Wat wil jij belichamen voor de wereld van morgen
In de donkerste dagen van het jaar klinkt de roep om licht het luidst – niet het felle licht van controle, maar het zachte schijnsel van hoop, kwetsbaar en richtinggevend.
Een reflectie op de rol van hoop als leiderschapskwaliteit. Hoe belichaam je als mens in je rol een houding die meer verbindt dan verklaart, en meer opent dan oplost?
Opening – De roep om licht
In de donkerste dagen van het jaar klinkt de roep om licht het luidst. Niet het kille, felle licht van controle of analyse, maar het zachte schijnsel van hoop. Hoop die niet altijd prettig voelt, omdat ze ons uitnodigt in het ongewisse te staan. Niet grijpbaar, niet af te vinken, maar wel voelbaar – in een gebaar, een blik, een stil moment.
Tijdens de feestdagen wordt die hoop vaak bezongen. Ze staat in speeches, op kaarten en in nieuwjaarsboodschappen. Maar hoe vaak wordt ze ook werkelijk ervaren? Te midden van hectiek en deadlines is hoop soms verworden tot een decorstuk: mooi om te tonen, maar veilig achter glas. Terwijl de diepere roep van deze tijd vraagt om iets anders – om het durven belichamen van wat nog niet af is.
Kerninzicht – Hoop als relationele kracht
Hoop is geen strategie, geen plan B en geen troostprijs. Het is een innerlijke houding die relationele beschikbaarheid vraagt: het vermogen aanwezig te zijn bij wat is, ook als de uitkomst onzeker blijft. Hoop stelt geen eisen, maar opent ruimte. In tijden van collectieve onzekerheid verliest hoop haar zoete randjes. Ze wordt rauw, eerlijk, en soms confronterend.
Echt hoopvol leiderschap is niet het doen van grote beloften, maar het zichtbaar maken van mogelijkheden die nog geen vaste vorm hebben. Het is aanwezig blijven, ook waar het ongemakkelijk is. In een omgeving waar systemen vaak verharden, kan hoop het tegengif zijn: zacht, maar krachtig.
Een leider die hoop belichaamt, biedt geen sluitende antwoorden, maar laat zien dat er samen door het onbekende gegaan kan worden. Niet om alles op te lossen, maar om elkaar te blijven zien en horen.
Verdieping – Wanneer menselijkheid de ruimte krijgt
Ik denk terug aan een moment waarin een bestuurder ervoor koos om haar jaarlijkse eindejaarsboodschap niet te schrijven, maar te zingen. Geen script, geen grafieken, geen managementtaal – alleen haar stem, breekbaar en helder. In eerste instantie voelde de zaal spanning. Ogen keken naar beneden, handen bewogen onrustig. Maar na de eerste zinnen werd het stil.
Het was geen perfect optreden. Het was juist de onvolmaaktheid die raakte. Medewerkers, gewend aan het strakke ritme van KPI’s en besluiten, stonden ineens in een ander veld. Er ontstond een menselijke bedding waarin alles even mocht landen. Niet omdat het functioneel was, maar omdat het waarachtig was.
De dagen erna kwamen er verhalen los. Mensen vertelden over verlies dat ze hadden meegedragen, over dromen die op de achtergrond waren geraakt, over verlangens die nieuw leven kregen. Er was niets gepland aan deze reacties. Ze kwamen omdat er ruimte was ontstaan – ruimte die niet werd geclaimd door een agenda, maar gedeeld in een moment van echte aanwezigheid.
Hoop in tijden van druk
In veel organisaties is er weinig ruimte voor dit soort momenten. De druk om te presteren, te plannen en te controleren is groot. Hoop past daar niet altijd in. Ze laat zich niet in kwartaaldoelen vangen, en ze kan ongemakkelijk zijn in een cultuur die resultaat boven relatie stelt. Toch is hoop geen luxe. Ze is brandstof voor veerkracht.
Zonder hoop verandert verandering in uitputting. Projecten worden dan alleen nog afgewerkt, niet meer beleefd als iets wat zinvol is. Mensen haken innerlijk af, ook als ze uiterlijk nog aanwezig zijn. Hoop nodigt uit om door te gaan, niet uit plicht, maar vanuit een gevoel van betekenis.
Leiders die dit begrijpen, bouwen momenten in waarin niet het resultaat, maar de verbinding centraal staat. Dat kan in een gezamenlijk ritueel, een eerlijk gesprek, of in het simpelweg erkennen van de realiteit zonder deze direct te willen ‘repareren’.
Systemisch perspectief – Het licht dat je brengt
Vanuit een systemische blik kun je hoop zien als een kracht die het geheel voedt. Niet als iets dat je uitzendt om anderen op te beuren, maar als een kwaliteit die je zelf belichaamt en die daarmee doorwerkt in de relaties om je heen. Hoop werkt niet top-down of bottom-up – ze werkt door de verbindingen in het hele systeem.
Wanneer leiders hun eigen hoop durven te laten zien, geven ze impliciet toestemming aan anderen om dat ook te doen. Dat kan betekenen dat er ruimte komt voor verdriet, twijfel of verlies – want hoop is niet het negeren van wat moeilijk is, maar het toelaten ervan, met de overtuiging dat er ook daarna nog iets mogelijk is.
Psychodynamisch perspectief – Hoop en kwetsbaarheid
Hoop en kwetsbaarheid horen bij elkaar. Waar hoop leeft, is er altijd de mogelijkheid van teleurstelling. Dat maakt dat veel leiders terugdeinzen: het tonen van hoop vraagt dat je jezelf ook zichtbaar maakt in je eigen niet-weten. Maar juist daarin schuilt de kracht.
Kwetsbaarheid betekent niet dat je zwak bent, maar dat je je laat raken. Een leider die geraakt mag worden, opent de deur voor anderen om hetzelfde te doen. En in die gedeelde menselijkheid ontstaat vaak meer kracht dan in welk plan of project dan ook.
Praktische uitnodigingen voor leiders
Wie hoop wil belichamen, kan beginnen met kleine, concrete keuzes:
- Vertraag – Neem momenten waarin het gesprek niet over de volgende stap gaat, maar over wat mensen werkelijk bezighoudt.
- Benoem wat er is – Ook als het gaat over verlies, onzekerheid of teleurstelling.
- Creëer rituelen – Kleine gebaren of vaste momenten die betekenis geven en verbinden.
- Wees zelf aanwezig – Niet alleen als functie, maar als mens. Laat zien wie je bent, ook buiten de rol.
- Vier kleine tekenen van vooruitgang – Hoop groeit in herkenning van wat er al is, niet alleen in wat er nog moet komen.
Afsluiting – Wat wil jij belichamen?
Hoop is geen abstract ideaal, maar iets dat je dagelijks kunt oefenen. Het zit in de manier waarop je luistert, in hoe je reageert op onzekerheid, in het gebaar dat je maakt als iemand het moeilijk heeft. Het zit in wat je zichtbaar maakt én in wat je ruimte geeft om onuitgesproken te blijven.
De vraag is niet alleen wat je wilt bereiken in de wereld van morgen, maar vooral: wat wil jij belichamen?
Welke kwaliteit wil jij zó leven, dat anderen hem kunnen voelen – ook zonder dat je er woorden aan geeft?
Misschien vraagt deze tijd niet om harder te werken, maar om zachter aanwezig te zijn.
Niet om meer te zeggen, maar om dieper te luisteren.
Niet om te weten, maar om te durven hopen.
Geschreven door: Rene de Baaij
